MỘT SỐ VẤN ĐỀ THỰC TIỄN VÀ KHÓ KHĂN, VƯỚNG MẮC KHI ÁP DỤNG ĐIỀU 185 BỘ LUẬT HÌNH SỰ NĂM 2015, SỬA ĐỔI, BỔ SUNG NĂM 2025

Gia đình vốn được xem là tế bào của xã hội, nơi gắn kết bằng tình thân và sự che chở giữa các thế hệ. Tuy nhiên, không ít trường hợp trong thực tế, chính người thân trong gia đình lại trở thành nạn nhân của những hành vi ngược đãi, hành hạ. Để giáo dục, phòng ngừa, răn đe đối với loại tội phạm xâm phạm đến chế độ hôn nhân và gia đình, Điều 185 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2025 quy định tội “Ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình”. 

Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu, thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử và áp dụng Điều 185 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2025 nhận thấy vẫn còn tồn tại một số khó khăn, vướng mắc. Những khó khăn, vướng mắc này không chỉ đến từ quy định pháp luật còn khái quát, chưa rõ ràng, thiếu hướng dẫn chi tiết mà còn đến từ các yếu tố tâm lý, văn hóa gia đình. Bài viết dưới đây Công ty Luật Duật Vân sẽ phân tích cụ thể.

Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật.

Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật.

Các yếu tố cấu thành tội “Ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình”

Chủ thể

Chủ thể của tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình là người có đủ năng lực trách nhiệm hình sự và phải có quan hệ huyết thống hoặc quan hệ chăm sóc đối với người bị hại.

Khách thể

Khách thể của tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình là quan hệ gia đình. Quan hệ này không chỉ được quy định tại Hiến pháp năm 2013 mà còn quy định tại Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2014.

Mặt khách quan

Người phạm tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình có thể có một trong hai hành vi, đó là ngược đãi và hành hạ hoặc cả hai hành vi nêu trên. 

Mặt chủ quan

Người phạm tội thực hiện hành vi với lỗi cố ý, nhận thức được hành vi của mình là vi phạm pháp luật, có khả năng gây tổn hại đến sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình nhưng vẫn cố ý thực hiện. 

Khó khăn, vướng mắc khi áp dụng Điều 185 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2025

Thứ nhất, các nhà làm luật đã khái quát một cách định tính về hành vi phạm tội của tội này, đó là: “Người nào đối xử tồi tệ hoặc có hành vi bạo lực xâm phạm thân thể ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình…”.

Theo quy định tại Điều 7.1 Thông tư liên tịch số 01/2001/ TTLT-BTP-BCA-TANDTC-VKSNDTC ngày 25/9/2001 của Bộ Công an – Bộ Tư pháp – Viện kiểm sát nhân dân tối cao về việc hướng dẫn áp dụng các quy định tại chương XV “Các tội xâm phạm chế độ hôn nhân và gia đình” của Bộ luật Hình sự năm 1999, hành vi ngược đãi, hành hạ thông thường được hiểu là việc đối xử tồi tệ về ăn, mặc, ở và về các mặt sinh hoạt hàng ngày khác đối với người thân như: nhiếc móc, bắt nhịn ăn, nhịn uống, bắt chịu rét, mặc rách một cách không bình thường, hành vi bạo lực xâm phạm thân thể người bị hại như: đánh đập, giam hãm,… làm cho người bị hại bị đau đớn về thể xác và tinh thần.

Hành vi nêu trên bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong trường hợp “Hành vi ngược đãi, hành hạ gây hậu quả nghiêm trọng…” hoặc “Người thực hiện hành vi ngược đãi, hành hạ đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm”. Tuy nhiên quy định trên còn mang tính khái quát, thiếu tiêu chí cụ thể để xác định mức độ, hậu quả nghiêm trọng của hành vi. Do đó, vấn đề này còn phụ thuộc vào ý chí chủ quan của những người có thẩm quyền tiến hành tố tụng. 

Thứ hai, theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 185 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2025: “Thường xuyên làm cho nạn nhân bị đau đớn về thể xác, tinh thần”

Vậy việc “thường xuyên” làm cho nạn nhân bị đau đớn về thể xác, tinh thần được xác định như thế nào? Hành vi thực hiện với tần suất như thế nào, thời gian thực hiện hành vi ra sao thì được cho là “thường xuyên”? Ngoài ra, việc xác định như thế nào là đau đớn về tinh thần cũng hoàn toàn chưa có một cơ sở pháp lý hay hướng dẫn nghiệp vụ nào để xác định. 

Trên thực tế, các cơ quan tiến hành tố tụng rất khó khăn trong việc xác định và chứng minh được hành vi thường xuyên làm cho nạn nhân đau đớn về thể xác, tinh thần vì người phạm tội sẽ dùng mọi thủ đoạn để che dấu hành vi phạm tội của mình do giữa người phạm tội và nạn nhân có mối quan hệ huyết thống, thường sống chung trong nhà, nạn nhân bao che, không hợp tác hoặc nạn nhân là trẻ nhỏ. Hơn nữa, hành vi ngược đãi hoặc hành hạ còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như: thời điểm bắt đầu và kết thúc hành vi, trạng thái tâm sinh lý của nạn nhân….

Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật.

Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật.

Thực tiễn xét xử tội “Ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình

Trên thực tế, việc áp dụng Điều 185 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2025 gặp không ít khó khăn do tính chất phức tạp của hành vi phạm tội và thiếu chứng cứ rõ ràng. Tuy nhiên, một số vụ án điển hình đã được xét xử, thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật:

  • Vụ án tại Tuyên Quang (2024): Bị cáo Trần Kim C bị Tòa án nhân dân huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang tuyên mức án 01 năm tù về tội “Hành hạ vợ” bằng Bản án hình sự số 128/2024/HS-ST ngày 18/10/2024. Theo đó, bị cáo đã có những hành vi như đánh đập, dùng những từ ngữ xúc phạm đến nhân phẩm, danh dự của vợ bị cáo, dùng dao để đe dọa vợ bị cáo. Bị cáo thực hiện hành vi phạm tội 04 lần trong thời gian từ năm 2019 đến năm 2024, cụ thể: Vào khoảng năm 2019, cuối tháng 5 hoặc đầu tháng 6 năm 2024, ngày 06/6/2024 và ngày 07/6/2024. 
  • Vụ án tại Ninh Thuận (2024): Bị cáo Lê Ngọc D bị Tòa án nhân dân huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận tuyên mức án 15 tháng tù về tội “Hành hạ con” bằng Bản án hình sự số 19/2024/HS-ST ngày 04/6/2024. Theo đó, trong quá trình chung sống, bị cáo đã đối xử tồi tệ, thường xuyên thực hiện hành vi bạo lực, xâm phạm đến thân thể, sức khỏe cháu H (con ruột của D), cụ thể bị cáo đã thực hiện các hành vi như dùng cặp đựng sách vở ném vào đầu, dùng chân đá vào mặt, đạp vào đầu, dùng tay kéo tóc và tát vào mặt của cháu H lần 1 vào ngày 05/10/2022 và  lần 2 vào ngày 29/11/2023, làm cho tinh thần của cháu H luôn trong trạng thái lo lắng, hoảng sợ.  

Qua thực tiễn xét xử, có thể thấy việc xác định hành vi của người phạm tội xảy ra một cách thường xuyên và mức độ, hậu quả của hành vi phần lớn phụ thuộc vào ý chí chủ quan của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng. Do đó, các nhà làm luật cần có các văn bản hướng dẫn cụ thể về tính “thường xuyên” của hành vi làm nạn nhân bị đau đớn về thể xác, tinh thần đồng thời hướng dẫn cụ thể về mức độ và hậu quả nghiêm trọng mà hành vi gây ra.

Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật.

Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật.

LIÊN HỆ

Nếu quý khách hàng đang có nhu cầu tìm kiếm Luật sư tố tụng giỏi tại Thành phố Hồ Chí Minh hoặc Luật sư chuyên về hình sự, đừng ngại liên hệ với đội ngũ Luật sư của Công ty Luật Duật Vân để được hỗ trợ nhanh chóng, kịp thời theo thông tin liên hệ sau:

CÔNG TY LUẬT TNHH DUẬT VÂN

Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật sư. Luật.